Prevencija karcinoma grlića materice
Autor: Dr Aleksandra Pikula
Ova nedelja januara protiče u znaku Evropske Nedelje prevencije karcinoma grlića materice, podmukle bolesti od koje u svetu svake godine oboli oko 500.000 žena a umre polovina. Prema stopi oboljevanja od raka grlića, Srbija je na 4.mestu, posle Rumunije, Litvanije i Bugarske, a po smrtnosti od ove bolesti - na nezavidnom drugom mestu u Evropi. Učestalost u odnosu na zemlje EU je trostruko veća.
Uzrok ove pošasti je u preko 90% slučajeva humani papiloma virus, koji je u prirodi prisutan u oko 150 sojeva, a određeni broj je prijemčiv za tkivo grlića i donjeg genitalnog trakta žene, i svojim onkogenim delovanjem, tj. menjanjem genetskog materijala epitelne ćelije grlića, dovodi do poremećene arhitektonike i rasta ćelije, nekontrolisanog umnožavanja, tj maligne alteracije i pojave karcinoma grlića.
Starosna distribucija je najzastupljenija od 45-49 i 74-79 god, ali je primećeno pomeranje starosne granice ka mlađim godinama (30).
Osnovu prevencije predstavlja tzv sekundarna prevencija, tj citološki( Papanicolau ) pregled. Oportuni (individualni) ili organizovani (pozivanje određenih starosnih grupa žena ili pozivanje po biračkim ili kakvim drugim evidencionim spiskovima) ima za cilj otkrivanje - detekciju i lečenje prekanceroznim, tj ranih stadijuma bolesti, kada je ova bolesti izlečiva u oko 90% slučajeva, a preventira se oko 80% slučajeva raka .
Primarna prevencija obuhvata zdravstveno prosvećivanje koje bi trebalo započeti od najranijeg uzrasta (seksualno i higijensko ), kao i vakcinacija, o kojoj se u svetu govori i primenjuje već 10 god, a kod nas je tek unazad godinu dana odobrena i preporučena od 12 godine života (polivalentna-obuhvata 2-9 tipova virusa).
U Srbiji je 2008. godine donet Nacionalni program skrininga, dopunjen 2013. u skladu sa Evropskim vodičem kliničke prakse za skrining grlića materice. Fokus programa su obavezni ginekološki pregledi sa uzimanjem uzorka za citološki pregled i interpretaciju po konvencionalnoj i Bethesda nomenklaturi.
Zbog višedecenijskih problema u sprovođenju ove najjeftinije i u sadejstvu sa kolposkopijom (posmatranje grlića pod uveličavajućim optičkim sistemina), što je u Srbiji zagarantovano osnovnim sistemom zdravstvene zaštite, tj. osnovim ljudskim pravom na zdravlje, u cilju motivacije pacijenata i omasovljenja skrininga, sprovodi se organizacija edukacije pacijenata i medicinskog kadra, kao i permanentna kontrola kvaliteta rada i sve češća i zastupljenija promocija istih kreativnim medijskim kampanjama.
No, u osobnosti svake žene treba da postoji svest o očuvanju svog telesnog i mentalnog zdravlja i osnovni higijenski manir - ginekološki pregled jednom godišnje.
